Magnesiumsuppletie: wanneer is het nodig en zijn bepaalde preparaten te verkiezen boven andere?

Magnesium (Mg) is een mineraal dat aanwezig is in iedere cel van het lichaam. Het is onmisbaar voor de energieproductie, de werking van spieren en zenuwen en voor het behoud van de stevigheid van botten. Ongeveer de helft van de magnesiumvoorraad in het lichaam bevindt zich (in combinatie met calcium en fosfaat) in het bot.

Magnesium kan niet aangemaakt worden in het lichaam. De absorptie van magnesium uit de voeding bedraagt 20 tot 60%: hoe meer magnesium aanwezig is in de voeding, hoe lager de relatieve absorptie. Magnesium kan bovendien niet opgeslaan worden het lichaam; de nieren scheiden het teveel uit en een klein deel gaat verloren via de huid.

Hoeveel magnesium hebben we nodig?

De Hoge Gezondheidsraad beveelt voor volwassen mannen 350 mg elementair magnesium per dag aan. Voor volwassen vrouwen (inclusief zwangere & borstvoedende vrouwen) bedraagt dit 300 mg elementair magnesium per dag. Magnesium is van nature aanwezig in groenten, peulvruchten, volle granen, zwarte chocolade en schaalvruchten. Een evenwichtige voeding zou de magnesiumbehoefte moeten dekken.

Naast de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, stelde de European Food Safety Authority (EFSA) ook een veilige bovengrens per inname vast. Aangezien een reversibel laxerend effect optreedt aan een orale dosis van 360-365 mg elementair magnesium, haalt men een éénmalige dosis van 250mg elementair magnesium aan als veilige bovengrens voor magnesium uit supplementen. Dit betekent echter niet dat supplementen geen hoger gehalte mogen bevatten. In de praktijk bestaan verschillende supplementen met hogere doseringen (zie Figuur). Ondanks het feit dat diarree een vervelende bijwerking is, is het relatief onschuldig en verdwijnt het na stoppen van de magnesiuminname. Toxische hypermagnesiëmie treedt pas op vanaf dagdosissen hoger dan 2500 mg elementair magnesium.

Magnesiumbepaling in het bloed

Het is mogelijk de hoeveelheid magnesium in het bloed te testen. Normaal gesproken is slechts een klein gedeelte (ongeveer 1%) van alle magnesium in het lichaam aanwezig in het bloed. Je evalueert het resultaat steeds samen met een aantal andere parameters zoals Kalium en Calcium, maar ook geneesmiddelengebruik (bvb diuretica) moet in beschouwing genomen worden.

Wanneer een magnesiumsupplement?

Magnesiumsupplementen zijn geïndiceerd bij een symptomatische hypomagnesiëmie (bv. spierkrampen, energietekort,…) of ter behandeling van constipatie. Let wel dat de evidentie voor het gebruik laag is (cochrane review).

• Een symptomatische hypomagnesiëmie is zeldzaam. Het kan veroorzaakt worden door onvoldoende inname via de voeding (vooral bij ouderen, mensen met ondervoeding en alcoholisme) of door onvoldoende opname ter hoogte van de darmen (bv. bij patiënten met de ziekte van Crohn, of bij patiënten met chronische diarree). Ook langdurig gebruik van bepaalde geneesmiddelen zoals protonpompinhibitoren of diuretica, verhoogt de kans op een hypomagnesiëmie.
• Constipatie komt frequent voor, al is magnesium geen eerste keuze in de behandeling. De behandeling berust daar voornamelijk op levensstijlmaatregelen, eventueel gecombineerd met (osmotische) laxativa.

Welke vormen van magnesium bestaan?

Elementair magnesium (Mg²⁺) bestaat niet op zichzelf, maar komt steeds voor onder een zoutvorm. Een magnesiumzout (Mg-zout) is een verbinding tussen elementair magnesium en een andere stof. Afhankelijk van deze stof onderscheidt men organische en anorganische Mg-zouten. Bij organische Mg-zouten is magnesium gebonden aan een stof uit de levende natuur. Voorbeelden zijn magnesiumcitraat, -glycerofosfaat, of -gluconaat. Bij anorganische zouten gaat het om een stof uit de dode natuur zoals magnesiumoxide of -fosfaat.    

* Promagnor is een combinatie van twee vormen magnesium: magnesiumfosfaat en magnesiumcitraat; ** Biocure LA Magnesium ® bevat twee vormen Magnesium.

Wat zijn de verschillen tussen supplementen?

Er zijn geen kwalitatieve gerandomiseerde, gecontroleerde studies (RCTs) die de effecten van magnesium bestuderen. Ook het verschil in effect tussen de onderlinge zoutvormen is slecht bestudeerd en wordt bemoeilijkt door de afwezigheid van een gevalideerde biomerker voor de magnesiumstatus. Toch kunnen we enkele factoren identificeren die een rol spelen bij de opname en de biologische beschikbaarheid van magnesium:

• Dosis: hoe meer Mg aanwezig in de dunne darm, hoe lager de relatieve absorptie maar hoe hoger uiteraard de absolutie absorptie.
• Frequentie van toediening: de relatieve opname van Mg is hoger bij toediening van verschillende lagere dagdosissen dan bij toediening van één hogere dosis.
• Zoutvorm: sommige studies tonen een hogere biologische beschikbaarheid voor de organische Mg-zouten (door hogere oplosbaarheid) dan voor de anorganische Mg-zouten. Maar er zijn onvoldoende goed uitgevoerde RCTs beschikbaar om dit te kunnen bevestigen. Daarenboven zou dit minder belangrijk zijn dan initieel gedacht. Enerzijds betekent een hogere absorptie van Mg niet noodzakelijk een betere werkzaamheid (aangezien het lichaam Mg niet opstapelt, maar het teveel aan Mg terug uitgescheiden wordt via de nieren) en anderzijds kan de opname van een slechter opneembare vorm gecompenseerd worden door de dosering elementair Mg te verhogen.
• Leeftijd van patiënt: hoe hoger de leeftijd van de patiënt, hoe lager de absorptie van Mg.
• Galenische formulatie: bruistabletten zouden de absorptie van Mg verhogen, tabletten met vertraagde vrijstelling zouden daarentegen eerder de absorptie van Mg verlagen (doordat Mg later in oplossing gaat, verkleint het gebied waar absorptie van Mg plaatsvindt),…
• Interacties: Theoretisch kan men een interactie verwachten bij de gelijktijdige inname van magnesium met andere mineralen. Een lichte stijging in de hoeveelheid calcium die wordt uitgescheiden is beschreven bij gelijktijdige inname. Ook de vorming van magnesium-ijzer complexen, wat kan resulteren in een gedaalde absorptie van ijzer, is beschreven. Echter, verschillende studies spreken elkaar tegen. Waar men het wel over eens is dat elk mineraal, dus ook magnesium, een verminderde absorptie van tetracyclines, chinolonen en alendronaten geeft. Een interval van enkele uren tussen de innames is aangewezen.

Tips bij het kiezen van een magnesiumsupplement

• Evalueer de hoeveelheid elementair magnesium. Meestal staan de hoeveelheden weergegeven als zoutvorm, wat een ruime overschatting is
• Evalueer of de patiënt gastro-intestinale klachten heeft (diarree en/of constipatie). Pas op basis hiervan je advies aan.
• Evalueer of het supplement als geneesmiddel geregistreerd is.
• Evalueer de prijs: aangezien weinig evidentie bestaat voor de verschillende zoutvormen, lijkt het weinig zinvol voor dure preparaten te kiezen.

Extra nota i.v.m. gebruik van magnesium bij de behandeling van vasospasmen bij borstvoeding

Bij het syndroom van Raynaud t.h.v. de tepels (vasospasmen) wordt in het behandelplan zonder veel evidentie suppletie met magnesium geadviseerd. Hieronder de verschillende richtlijnen en onze bedenkingen

• Het International Breastfeeding Centre (IBC) adviseert als onderdeel van de behandeling twee keer per dag 250 tot 300 mg elementair magnesium. Indien er geen duidelijke beterschap is na drie tot vier weken, dient de inname van magnesium te stoppen. Indien de pijn wel duidelijk vermindert, kan magnesium ingenomen worden tot de pijn weg is of gedurende twee weken stabiel gebleven is.
• Het kenniscentrum borstvoeding (Borstvoeding.com) vermeldt op hun website twee verschillende doseringsschema’s (2 keer per dag 300 mg magnesium of 2 gram magnesium per dag). Omwille van de discrepantie tussen de aanbevelingen op de website, alsook onduidelijkheid over welke vorm van magnesium het gaat, raden we af deze richtlijn te gebruiken.
• UpToDate geeft geen advies omtrent het suppleren met magnesium bij deze indicatie. Zij verkiezen het gebruik van niet-medicamenteuze maatregelen, of – wanneer deze onvoldoende blijken – het gebruik van nifedipine.

Wanneer magnesium geadviseerd wordt, lijkt het ons raadzaam een dosering te nemen die onder de veilige drempel valt alsook meermaals per dag ingenomen wordt om een betere absorptie te garanderen en het risico op bijwerkingen zo laag mogelijk. Hierbij komen we uit op een dosering van twee keer per dag 250 mg elementair magnesium onder vorm van een organisch zout.

Referenties

• Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde
• Voedingsaanbevelingen voor België - Hoge Gezondheidsraad
• UpToDate - Common problems of breastfeeding and weaning
• Cochrane - Review: Magnesium for skeletal muscle cramps
• Kenniscentrum Borstvoeding – secties over vasospamsen
• International Breastfeeding Centre – sectie over vasospamsen
• National Institutes of Health - Fact sheets on Calcium & Magneisum