Lactose & Koemelkeiwitten in geneesmiddelen

Auteur:

Als zorgverlener krijg je wel eens de vraag of er in geneesmiddelen lactose of koemelkeiwitten aanwezig zijn. We klaren het hieronder voor je uit en bespreken of de aanwezigheid klinisch relevant is.

Lactose vs koemelkeiwit

Eerst en vooral verduidelijken we het onderscheid tussen lactose (een suiker) en koemelkeiwit (een eiwit). Beide zien er structureel volledig anders uit.

Lactose is een suiker dat opgebouwd is uit slechts twee bouwstoffen; glucose en galactose.
Koemelkeiwit is een verzamelnaam voor alle types eiwitten die in koemelk zitten. Dit zijn de caseïne-eiwitten en de wei-eiwitten. De wei-eiwitten worden nogmaals onderverdeeld in alfa-lactalbumine, beta-lactoglobuline, lactoferrine en de immunoglobulines. Elk eiwit is opgebouwd uit honderden aminozuren.

Lactose-intolerantie en koemelkeiwitallergie: twee verschillende aandoeningen

Bij lactose-intolerantie is er sprake van een verteringsprobleem. De darm maakt geen lactase aan. Hierdoor beweegt lactose intact doorheen de darm. Ter hoogte van de dikke darm trekt dit vocht aan waardoor diarree kan ontstaan. Bovendien zullen darmbacteriën het lactose vergisten, waardoor krampen en winderigheid optreden.
Bij koemelkeiwitallergie is er sprake van een immuunrespons tegen het eiwit. Vertering speelt hier geen rol. Een allergische reactie op koemelkeiwitten kan veel verschillende gedaantes aannemen. Er zijn heel wat symptomen beschreven (o.a. reflux, braken, diarree, jeuk, huiduitslag...), maar ze zijn aspecifiek. En niet alle patiënten vertonen alle symptomen.

Lactose in geneesmiddelen

Producenten voegen aan heel wat geneesmiddelen lactose toe als vulmiddel. In een studie waarbij 71 preparaten onderzocht werden, bleken er 40 lactosevrij. De 31 die lactose bevatten, hadden een lactosegehalte variërend van 4 mg per tablet tot 600 mg per tablet. Het geneesmiddel met het hoogst gerapporteerde lactose-gehalte is lactulose, een laxativum. De lactose-inname bij maximale dosering van lactulose (150 ml/dag) bedraagt ongeveer 10 gram, wat overeenstemmt met 200mL melk.

De meeste volwassenen met lactose-intolerantie verdragen gemiddeld tot ongeveer 12 gram lactose per dag (ongeveer 250 mL melk). Voor het merendeel van de patiënten is het dus weinig waarschijnlijk dat zij hinder ondervinden van de hoeveelheid lactose in geneesmiddelen. Maar er zit wel heel wat variatie op de hoeveelheid lactose die verdragen wordt. Zeer gevoelige individuen reageren reeds op 200 mg lactose. Bij deze personen is het waarschijnlijk dat ze van één dosis maagdarmklachten ondervinden. In zo een geval dient de zorgverlener op zoek te gaan naar een lactosevrij alternatief.

Ook wanneer de tolerantiedrempel voor lactose berekend wordt, moet men de hoeveelheid lactose ingenomen via geneesmiddelen meerekenen. Zoniet, valt deze drempel lager uit dan de werkelijke tolerantiedrempel. Het is dus van belang dat diëtisten en andere zorgverleners zich bewust zijn van de aanwezigheid van lactose in geneesmiddelen.

Koemelkeiwitten in geneesmiddelen

Het is eerder uitzonderlijk dat koemelkeiwitten als hulpstof gebruikt worden in geneesmiddelen. Een typisch voorbeeld waar koemelkeiwitten in iets grotere hoeveelheden aanwezig kunnen zijn, zijn probiotica (bvb Lactobacillen en Bifidobacteriën). De oplossing waarin men deze bacteriestammen opkweekt bevat vaak melk waardoor redelijke hoeveelheden koemelkeiwitten achterblijven tijdens het productieproces. Bij ernstige vormen van koemelkeiwitallergie, adviseren we op zoek te gaan naar een koemelkvrij product. Voor alle andere gevallen is de kans zeer klein dat iemand met koemelkeiwitallergie reageert op koemelkeiwitten uit medicatie.

Lactose & koemelkeiwitten in geneesmiddelen

Als lactose uit melk gehaald wordt, blijven altijd restjes koemelkeiwitten aan deze lactose hangen. Lactose krijgt hierdoor een kwaliteitslabel. Afhankelijk voor welk einddoel ze gebruikt wordt, mag een hoger percentage eiwit aanwezig blijven.

Lactose voor industriële doeleinden (industrial grade lactose): 0.5-1.0% proteïne
Lactose voor voedselproductie (food-grade lactose): 0,1% proteïne
Lactose voor geneesmiddelproductie (pharmaceutical grade lactose): 0,01% proteïne

Stel dat een tablet 50 mg lactose bevat, dan bevat deze dus maximaal 5 µg koemelkeiwit. Op de figuur is weergegeven welk percentage van kinderen met een koemelkeiwitallergie reageert op een bepaalde hoeveelheid koemelkeiwit. Hier uit kunnen we afleiden dat de kans zeer klein is dat iemand met koemelkeiwitallergie reageert op de restanten koemelkeiwitten in lactose uit medicatie.

In onze opleiding 'Voedselintoleranties & -allergieën' spenderen we veel aandacht aan praktische vragen die hiermee gepaard gaan. Lees alvast meer over deze opleiding of schrijf je in via deze link.

Referenties

Dambacher et al. (2013) Double-blind placebo-controlled food challenges in children with alleged CMA: prevention of unnecessary elimination diets and determination of eliciting doses

Eadala et al. (2009) Quantifying the ‘hidden’ lactose in drugs used for the treatment of gastrointestinal conditions

Gradaties lactose-kwaliteit: https://www.thinkusadairy.org

* De publicatie van Eadala et al. is vrij beschikbaar en bevat uitgebreide tabellen met de hoeveelheid lactose in geregistreerde geneesmiddelen